Hoe bouwt een kind zelfvertrouwen op?

Zelfvertrouwen is het vertrouwen dat je dingen kunt of kunt leren en dat je moeite waard bent, ook als iets niet gelijk lukt.

“Kijk eens mama, mooi hè?” Daar sta je dan met een onooglijk kraswerkje in je handen, dat je kind in een halve minuut op papier heeft gerommeld.
 
Het is een opvoeddilemma dat iedere ouder tegenkomt in tal van varianten: hoe reageer je op dit soort situaties? Zeggen dat het een prachtige tekening is of laten blijken dat je het niet echt meesterwerkje vindt? En wat doet jouw reactie met het zelfvertrouwen van je zoon of dochter?

Wat is zelfvertrouwen?

Een kind met zelfvertrouwen weet waar hij goed in is en heeft een positief zelfbeeld, maar weet ook waar hij minder goed in is. Hij vertrouwt erop dat hij de dingen die hij tegenkomt in het leven wel aankan.
 
Bij jonge kinderen speelt zelfvertrouwen of een gebrek daaraan nog geen rol. Baby’s hebben nog niet echt een beeld van zichzelf en peuters hebben over het algemeen juist een heerlijke overdosis zelfvertrouwen. Jonge kinderen schatten hun eigen capaciteiten over het algemeen behoorlijk rooskleurig in, ook al hebben ze iets nog nooit gedaan of zijn eerdere pogingen mislukt. Voor een peuter is ‘heel erg je best’ hetzelfde als ‘goed presteren’.

Onzekerheid en twijfel aan eigen kunnen ontstaan vaak vanaf de kleuterleeftijd. Kinderen worden zich rond die leeftijd steeds meer bewust van leeftijdgenoten en gaan zichzelf vergelijken met anderen. Dat kan een behoorlijke impact hebben op hun zelfvertrouwen. Ook beoordelingen op school, waar ijver en inzet niet altijd hand-in-hand gaan met een goed cijfer, kunnen het zelfvertrouwen ondermijnen.

‘Yes, ik kan het!”

Succeservaringen, plezier hebben in eigen prestaties en goede sociale relaties helpen bij het opbouwen van zelfvertrouwen en een gevoel van eigenwaarde. Om een gezond zelfbeeld te ontwikkelen, is het belangrijk dat je als ouder de positieve eigenschappen en goede kwaliteiten van je kind ziet en benoemt.
 
Maar overdrijf niet. Je kind overladen met positieve feedback en te pas en te onpas de hemel in prijzen, dragen niet bij tot een realistisch zelfbeeld. Teleurstelling en mislukking horen bij het opbouwen van zelfvertrouwen. Kinderen die opgroeien in een warme gezinsrelatie, leren dat het oké is om fouten te maken.
 
Je kunt je kind best eens laten winnen met een spelletje, maar van af en toe verliezen leert je zoon of dochter meer. Vallen hoort er gewoon bij in het leven. Opstaan en weer doorgaan. Kinderen leren er zelfredzaamheid door en ontdekken dat het loont om door te zetten en je niet uit het veld te laten slaan als iets niet direct lukt. En ook: hoe geweldig het voelt als na lang proberen wél lukt. “Yes, ik kan het!”
 

Weten wat je kunt én wat je niet kunt

Weten wat je kunt is belangrijk voor het zelfbeeld en zelfvertrouwen van je kind. Maar weten wat je niet kunt, is minstens zo belangrijk. Kinderen met een realistisch zelfbeeld weten hoe ze hun prestaties op waarde moeten inschatten.
 
Probeer de juiste balans te vinden tussen te weinig aandacht schenken aan prestatie en overdreven complimenten geven. Waar een misplaatst compliment over een slordig kraswerkje misschien kortstondig leidt tot een goed gevoel, doet het op de lange termijn weinig voor het zelfvertrouwen van je kind.

Het effect kan zelfs averechts zijn: Als mama deze tekening, die zo maar even heb gekrast, zo mooi vindt, had ze vast geen hoge verwachten van mij…

Lees meer in het artikel 7 Tips om je kind meer zelfvertrouwen te geven.